Heb je dat ook wel eens, als je ‘s nachts naar de sterrenhemel kijkt, dat je dan wordt overvallen door een gevoel van nietigheid in het aangezicht van een ontzagwekkend mysterie? Wat is deze kosmos waarin onze kleine planeet aarde haar baan trekt? Is dit immense schouwspel een product van blind toeval, of ligt er een plan aan ten grondslag? Heeft het misschien een bedoeling, heeft ons leven een bedoeling?
Alle grote religieuze tradities hebben prachtige antwoorden bedacht op deze grote vragen. Maar geen van deze antwoorden stelt permanent tevreden. Mede door nieuwe wetenschappelijke inzichten over de evolutie van het heelal en van het leven op aarde, blijft er behoefte aan steeds weer nieuwe dialoog hierover. De Templeton Foundation heeft daarom bedacht om een aantal van deze ‘Big Questions’ voor te leggen aan een groep vooraanstaande wetenschappers. (Bron: Peter van der Ploeg in NRC online, 29 november 2012)
Op de vraag of het universum een doel heeft zijn de antwoorden allerminst eenduidig. Zo meent de een dat er geen bewijs te geven is voor een doel. Denken dat dat wel zo is is een sentimentele vorm van ‘wishful thinking’, een onbetrouwbare manier van waarheidsvinding. Aldus Peter Williams Atkins, chemicus en professor aan Lincoln College in Oxford.
Een ander kan zich niet voorstellen dat er geen doel zou zijn. “I believe the universe has a purpose, and our greatest intellectual challenge as human beings is to glimpse what this purpose might be”, aldus Owen Gingerich, professor emeritus astronomie en wetenschapsgeschiedenis aan Harvard.
Weer anderen houden het wijselijk op ‘misschien’. Paul Davies, fysicus en directeur van het Beyond Center van de Arizona State University, meent dat de vraag naar een kosmisch doel niet los te zien valt van ons wetenschappelijke wereldbeeld. In het voetspoor van Einstein, die bekende een “kosmisch religieus gevoel” te krijgen bij het aanschouwen van de schaal, grootsheid, harmonie, elegantie en inventiviteit van het universum, neigen veel wetenschappers tegenwoordig naar het vermoeden dat er een script, een coherent schema, ten grondslag ligt aan de evolutie. De natuur is geen toevallige opeenstapeling van gebeurtenissen, maar een manifestatie van een ingenieus samenspel van mathematische wetten. Is dit script, dit kosmische verhaal, op zichzelf al niet een soort van doel? zo vraagt Davies zich af.
Wat me raakt in de bijdragen van de wetenschappers op de Templeton website is dat in hun diversiteit aan inzichten zo’n rijkdom aan mogelijkheden, aan duidingen, aan creativiteit oplicht. In ieders positie herken ik wel iets. Maar het meeste thuis voel ik me toch bij het ‘misschien’. Het is een antwoord dat ruimte laat, dat erkent hoe beperkt onze kennis over de aard van het leven in dit universum nog is. Het inspireert tot een houding van respect en ontzag. Van de grootste ster tot het kleinste insect is alles een expressie van een fantastische creativiteit – wat de precieze aard daarvan dan ook mag zijn.
Ik nodig je uit om in het commentaarveld ook jouw visie over deze vraag te delen.
Foto van internet
Lisette,
Als ingenieur en oud wetenschapper en atheist stel ik: “Het heelal is wat het is”.
De bovenstaande vraag kan ook gesteld worden als:”Is er een intelligent design?”
Wie moet dat ontwerp gemaakt hebben? Een niet-fysische entiteit ? Maar volgens de fysische wetten kan die geen invloed hebben op de fysica van het heelal en ook niet op de fysica en chemie van de natuur op onze aarde.
Ook ik heb dat gevoel van nietigheid als ik naar een stralende sterrenhemel kijk. Maar ik heb niet dat “Licht” gezien waar jij over rept, ik sluit dus een goddelijke invloed op het bestaan van het heelal uit en ontken dan ook dat het een doel heeft.
Hiermee raken wij meteen in een heel andere discussie; wat is de betekenis van het begrip “god”? Wil jij hierop ingaan? Je kent mijn e-mail adres.
Wim Merck.
Bedankt voor je reactie, Wim. In mijn reflectie op de discussie tussen wetenschappers over de aard van het universum blijf ik bewust dicht bij hun taal. Aan de ene kant neemt onze kennis over het spel van de natuurkrachten in het universum snel toe, maar aan de andere kant weten en begrijpen we nog steeds maar een fractie van de aard ervan. Robbert Dijkgraaf sprak daar ook mooi over in zijn TV-college over het heelal bij De Wereld Draait Door (mei 2012). “Wat wij kennen is 4% van het universum, 96% is volstrekt onbekend!”, zei hij.
Het Licht waarover ik spreek in mijn persoonlijke biografie, betreft een diepe innerlijke ervaring die ik niet 1-2-3 wil koppelen aan de wetenschappelijke discussie. Het lastige van een term als ‘intelligent design’ vind ik dat hiermee doorgaans een stroming wordt aangeduid op het grensgebied van wetenschap en christelijk geloof. De – op zichzelf mooie – term is daarmee geladen met een duiding die naar mijn gevoel te weinig open laat. Ik wil helemaal niets toevoegen of afdoen aan de onbegrijpelijke leegte van ons niet-weten. Vertoevend in deze leegte, ontwikkelen zich mijn beleving van en gedachten over ‘god’. Ik zal daar zeker een keer op ingaan in een van m’n toekomstige blogs.
Ja Lisette,
ik heb ook het programma van Dijkgraaf gezien. Heel begrijpelijk voor de geinteresseerde leek. Opmerkelijk is natuurlijk dat de wetenschap veel weet over de 4% materie in het heelal die energie uitstraalt, maar over de andere 96% niets weet. Daarom spreekt men ook over “donkere” materie en “donkere” energie. Jij formuleert het zo fraai: “de onbegrijpelijke leegte van ons niet-weten”. De donkere materie werd “ontdekt” omdat een sterrenstelsel niet kan bewegen zoals het beweegt zonder een extra hoeveelheid materie om de zaak bij elkaar te houden. De donkere materie manifesteert zich in het expanderen van het heelal, maar hoe dat gebeurt is inderdaad een punt van “niet-weten”. Dit zegt verder niets over de gedachte of er een “god” aan de knoppen draait.
Jaren geleden dacht ik een moment dat de enorme blauwe ceder tegenover ons huis in brand stond, want ik zag er rook uit opstijgen. Toen realiseerde ik mij dat ik wolken pollen zag, verdwijnend in de blauwe lucht. De enormiteit van het aantal overweldigde mij en bracht mij aan het denken: de kans op voortplanting maakt het noodzakelijk enorme aantallen te produceren.
Ieder moment laten ontelbare planten ontelbare pollen, vruchten en zaden los, ieder moment van de dag zoeken ontelbaren mannelijke zaadcellen hun weg, ieder moment van de dag gebeurt dat bij ontelbare dieren….
Dit alles heeft maar één doel: voortplanting.
De enormiteit van het aantal zichtbare sterren in het universum is onbeschrijfelijk en de link met het voorgaande ligt voor mij voor de hand.
Het doel van het universum kan niet anders zijn dan het doel van een zaadcel op aarde: leven scheppen.
En het waarom?
“The most beautiful thing we ca experience is the mysterious”.
Albert Einstein
Excuus voor mijn late antwoord op je bericht. Dankjewel wel voor je bijdrage aan het voortgaande gesprek over deze grote vraag.
Ik denk als je de vraag van het doel van het heelal zou willen beantwoorden dat je inprincipe moet nagaan of er een voorbedachtheid is. En aangezien er volgens mij geen ontstaan en einde van het heelal bestaat. Kan je niet spreken van een doel van het heelal maar continuïteit.
Dankjewel voor je bijdrage aan het voortgaande gesprek over deze grote vraag.